Den norsk-svenske unionen

Fram til midten av 1200-talet var dette eit stort problem. Det kunne oppstå krig når ein konge døydde dersom det var uklart kven som skulle ta over. Frå 1260 vart kongane etterfølgd av den eldste sonen dersom han hadde søner, men viss denne kongssonen ikkje var vaksen skulle eit råd hjelpe han med å styre landet.  

Eirik Magnusson, son av Magnus Lagabøte, var 12 år då faren døydde. Då vart det utpekt eit råd av baronar og andre mektige menn som skulle styre på vegner av kong Eirik fram til han var myndig. Dronning Ingeborg, mor til Eirik, var også sentral i dette styret. Formyndarstyret førte ein meir aggressiv politikk andsynes både kyrkja, hanseatane og Danmark enn det kong Magnus hadde gjort.  

Eit anna formyndarstyre oppstod då Håkon V Magnusson døydde. Han etterlet seg dottera Ingeborg, som var mor til den tre år gamle sonen Magnus. Dermed fans det ein mannleg arving, sjølv om han berre var eit barn. Magnus vart tatt til konge av Noreg og valt til konge av Sverige. Det vart nedsett eit formyndarstyre som stod for den eigentlege maktutøvinga. Kongemora, Ingeborg, som var 18 på dette tidspunktet, hadde ikkje formell plass i formyndarregjeringa, men ho spela likevel ei viktig politisk rolle i begge rika.  

Utover på 1300-talet utvikla formyndarstyra seg til å bli faste råd kring kongane også om dei var vaksne – såkalla riksråd. Dei fekk sin eigen formann – drottseten – og vart eit sjølvstendig regjeringsorgan ved sida av kongemakta. Det same skjedde i Sverige og Danmark. Dei tre riksråda kan dermed seiast å representere dei ulike rika sine interesser i ei tid med felles kongemakt.

Nei, det var berre dei velståande som gifte bort barna sine så tidleg. For dei kongelege og andre prominente familiar var ekteskap ein viktig måte å etablere venskap og alliansar på. Ein avtale om ekteskap signaliserte at familiane ville støtte kvarandre og samarbeid til det beste for begge familiane.

Den 13 år gamle kong Erik vart gift med Margrete, skotsk kongsdotter. Ho var 20 år gamal då ho kom til Bergen for å gifte seg med Eirik i Håkonshallen. To år seinare fødde ho ei jente som også heitte Margrete. Denne Margrete var arving til både det norske og det skotske kongehuset og planen var å gifte henne bort til ein engelsk prins. Det hadde blitt ein kraftfull allianse. Sju år gamal vart ho sendt til England for å gifte seg med prins Edvard, men vart sjuk og døydde på vegen.  

Vanlege folk kunne ikkje halde på slik. Dei var avhengige av å ha noko å leve av dersom dei ville gifte seg og starte familie. Det kunne dei få til ved arve eller kjøpe jord eller skaffe seg eit yrke der dei kunne tene til livets opphald. Mange var derfor godt vaksne før dei etablerte seg.  

I mellomalderen fødde kvinner fleire born enn i dag, men barnedødlegheita var også stor. Dersom det vart uår og avlingane vart øydelagt kunne det bli hungersnød. Sjukdomar var også ein viktig dødsårsak, spesielt for dei yngste og for gamle. I kriseår kunne hendte det at opp mot halvparten av alle nyfødde døydde innan det første leveåret, og nesten alle kvinner opplevde at eit eller fleire av barna ikkje vaks opp.  

Fordi mange barn døydde i barsel eller medan dei var spedborn blir den gjennomsnittlege levealderen i mellomalderen låg. Det finst ikkje befolkningsstatistikk som gir oss sikre tal, men me trur at levealderen var ca. 35 år. Men dei som overlevde det fyrste leveåret hadde gode sjansar for å bli mykje eldre enn det, og vi har eksempel på personar som vart både 70 og 80 år. Dronning Isabella, som var Eirik si andre kone, levde til ho var 80 år.