Kva handlar jubileet på Moster om?
I 2024 er det 1000 år sidan den norske kongen Olav den heilage innførte kristenretten. Dette var eit sett med lovar vedteke i 1024 på Mostratinget på Moster i Bømlo kommune.
Kristenretten er det fyrste norske lovverket basert på kristendommens verdiar, og markerar starten på svært viktige prosessar for landet vårt. Spora etter kristenretten er framleis tilstades i samfunnet vårt i dag. Derfor har vi denne tusenårsfeiringa!
Moster 2024 er eit 1000-årsjubileum for heile landet med ekstra fokus på barn og unge. Med jubileet skal vi fokusera på verdiane Noreg blei bygd på og verdiane av i dag. Vi vil også legge til rette for verdisamtalar om kva Noreg skal vere i framtida. Derfor har Moster 2024 visjonen: Feira fortid – forma framtid!
Men kva skjedde for tusen år sidan på Moster? Og kva i alle dagar gjekk kristenretten ut på?
Kva er kristenretten?
Med kristenretten blei Noreg formelt eit kristent rike. Landet vårt fekk ein ny religion og ei ny ordning som skilte seg frå den norrøne trua som hadde vore her før kristendommen. Den nye religionen skapte nye tider for folk og samfunnet. Året 1024 markerte faktisk ein overgang frå å vere eit maktsamfunn til eit rettssamfunn!
Kristenretten var ei samling av dei reglane ein måtte følgja i samfunnet knytt til den nye religionen. Desse reglane blei sett på Moster i 1024. Det var reglar som handla om dåp og gravferd, giftemål og trælehald. (Trælar var namnet på slavar i vikingtida.) Nokre reglar handla om faste og om kyrkjebygging. Vi fekk også heilagdagar og gjerehald rundt kyrkjegarden. Reglane tok for seg pliktane til biskop og prestane, og til og med laga dei reglar om trolldom. Det blei forbode å drive med trolldom i desse tider. Det blei også forbode å sette barn ut i skogen for å døy. Fleirkoneri var heller ikkje lov lenger. Ikkje blei det lov med blodhemn eller å brenne trælar på bål. Frå da skulle trælar bli kjøpt fri. Folk fekk rett til å kvile på søndagar og heilagdagar, og alle skulle gravleggast på same plass, som likestilte kristne. Kvinner fekk rett til å velje ektefelle, og bønder fekk lov til å eige land. Sjølv om nokre av lovane skapte motstand, blei folk sine skikkar og samfunnet gradvis endra til noko betre.
Med kristninga kom ideen om at det finst noko som er rett, heilt uavhengig om du er rik eller fattig. Denne moralske retten sprang ut frå Gud og hans skaparverk, og gjorde ein stor endring i samfunnet. Kyrkja blei pådrivarar for ei lang rekke gripande prosessar, som statsutvikling, skriftleggjering, og fellesskapsordningar med andre land. Det blei også stort fokus på lærdom, sjølv om dette i fyrste omgang berre var mogleg for dei rike.
Det var ein engelsk biskop og den norske kongen som endra landet vårt i 1024. Olav Haraldsson, kjent som Olav den heilage, og biskop Grimkjell. Biskop Grimkjell var Olav Haraldsson sin viktigaste biskop, og han spelte ei sentral rolle på noko dei kalla for Mostratinget. Grimkjell var engelsk, men namnet tydar på at han hadde skandinavisk avstamming.
Mostratinget er kjent som eit tingmøte heldt ved Moster kyrkje. Det var her dei innførte kristendomen som religion i Noreg år 995 (Olav Tryggvason). Så i 1024, vart kristenretten med dei nye lovane for Noreg, innført. 1000 år etter ønsker vi å bruke Moster som åstad og jubileet som moment for ein stor verdidebatt. I 2024 ønskjer vi å utvikle tinget til ei forsamling for unge, med representantar for heile landet!
I vårt nye Mostrating skal det vere fokus på å forme framtida og setje søkelys på sakar som er viktig for unge. Korleis vil samtida påverka di framtid? Les meir om Mostratinget-prosjektet her.
Quiz om Moster 2024 og kristenretten
Kva veit du om verdiane og historia bak 1000-årsjubileet på Moster i 2024?
